Уште на самиот почеток од КОВИД пандемијата, Европската комисија објави Упатство за начините на кои земјите-членки можат да се справат со предизвиците кои ги донесе со себе оваа пандемија. Па така, земјите-членки на ЕУ мораа да дејствуваат што е можно побрзо како одговор на пандемијата, а притоа употребувајќи ги некои од мерките предвидени во Упатството на Европската комисија.
Ценејќи ја итноста, Европската комисија на 01.04.2020 година објави „Насоките за користење на рамка за јавни набавка во вонредна ситуација поврзана со КОВИД пандемијата“. Во најголема мера насоките се однесуваа на здравствените установи, како и на сите останати институции кои мораше да применуваат одредени протоколи за заштита од КОВИД.
Па така, како одговор на непредвидените пандемиски предизвици Европската комисија предложи три начини на кои договорните органи од ЕУ можат да се справуват со КОВИД пандемијата и тоа:
- Примена на постапка со преговарање без објавување
Со примената на овој вид на постапка за јавна набавка може да се каже дека во најголема мера се “загрозува“ едно од основните начела во јавните набавки, а тоа е транспарентноста. Па така и примената на овој вид на постапка потребно е да се сведе на ИСКЛУЧЕТЕЛНА СИТУАЦИЈА, поточно на СИТУАЦИЈА КОЈА ДОГОВОРНИОТ ОРГАН ВООПШТО НЕ БИЛ ВО МОЖНОСТ ДА ЈА ПРЕДВИДИ (ПЛАНИРА). И покрај тоа што склучените договори со примена на овој вид на постапка се јавно објавени, сепак овој вид на постапки најмногу се применуваа во здравствените установи кои не биле во можност да ги запазат роковите од отворена постапка за јавна набавка. Според статистиките презентирани во Извештајот од ТЕД за 2020 година, речиси 30 % од набавките на медицински средства одпаднале на набавки со примена на постапка со преговарање без претходно објавување на оглас.
2. Примена на забрзани процедури
Што тоа би значело од аспект на ЕУ легислативата ? Договорните органи во ЕУ имаат можност да предвидат скратување на рокот за поднесување на понуди до 15 дена во случаи на итност при отворена постапка и до 25 дена во двете фази од ограничена постапка.
Токму оваа можност за скратување на рокот за поднесување на понуда во најголем број на случаи од праксата во ЕУ е употребуван како одговор на непредвидливиот пандемисики период.
3. Примена на алтернативни решенија на јавни набавки
Согласно Упатството на Европската комисија се дава можност на договорните орган да вршат сериозни истражувања на глобалниот пазар, па дури и директно да се вклучат со истражување на истиот, а се со цел оптимизација на ресурсите од кои најзначаен е ресурсот време. Од друга страна, директното вклучување на договорните органи на пазарот со цел задоволување на потребите од набавки може да предизвика низа импликации врз интегритетот на процесот на набавка, но она што Европската комисија го предложи а е во насока на директно вклучување на договорните органи, всушност подразбира иницирање на промени во производствени приоритети на економските оператори (производители), а се со цел задоволување на јавниот интерес и здравјето на граѓаните.
Конечно, досегашниот пандемисики период во ЕУ од аспект на примената на ЕУ прописите за јавни набавки, значеше сериозен исчекор со цел одговор на пандемиските предизвици, но од друга страна претставуваше континуирано движење на “маргините на транспарентноста“.