Државната комисија за жалби по јавни набавки (ДКЖЈН) е институција од исклучително значење во системот за јавни набавки. Одлуки на ДКЖЈН, имаат суштинско значење од неколку аспекти:
- истите се конечни;
- воспоставуваат правна сигурност и доверба во системот;
- претставуваат механизам за заштита од незаконско постапување;
- овозможуваат предуслови за воспоставување на т.н “судска пракса“;
- представуваат еден вид на механизам за “контрола“ на трошењето на јавните средства.
Во најновата „Стратегија за унапредување на системот за јавни набавки во Република Северна Македонија за периодот 2022 – 2026 година“ донесена од страна на Бирото за јавни набавки, по однос на системот на правна заштита, се наведува следното „Сите одлуки на ДКЖЈН се јавно достапни. Во 2018 година, ДКЖЈН има добиено 737 жалби; во 2019 година, а овој број се искачи на 902, додека во текот на 2020 година ДКЖЈН прими вкупно 1076 жалби. Во првата половина на 2021 година, бројот на примени жалби е 644. Помалку од една десетина од сите одлуки на ДКЖЈН се обжалуваат пред судовите. Во тек е имплементација на софтверско решение за потребите на Државната комисија за жалби за електронска дистрибуција и решавање на жалби, транспарентен преглед на жалби и одлуки и поедноставно пребарување на донесените одлуки со цел да се обезбеди поголема конзистентност во одлуките на ДКЖЈН и со тоа зголемување на довербата во правната заштита во постапките за јавни набавки.“.
Од тука, може да се заклучи дека улогата на ДКЖЈН во системот за јавни набавки континуирано добива на значење во последниот временски период, а во насока на остварување на целите за кои истата е основана.
Дополнително во Стратегијата се утврдени одредени слабости во системот на правна заштита, за кои се наведува следното „Повеќето од предметите во жалбените постапки се однесуваат на административните и правните аспекти без анализа на суштината на жалбата (на пример на техничките спецификации). Истовремено, треба да се зајакне и капацитетот на судовите за разгледување и одлучување по предметите за јавни набавки. Најголема загриженост предизвикува прашањето поврзано со недостаток на човечки ресурси, како и проблемот со слабиот интерес на потенцијалните вработени со соодветно знаење и искуство да аплицираат за слободни работни места во ДКЖЈН. Понатаму, општа перцепција е дека важноста на улогата на ДКЖЈН во системот на набавки не е целосно препознаена и, соодветно на тоа, не е направен доволен напор во текот на годините да се зајакнат капацитетите на ДКЖЈН за истата да стане поефективна и поефикасна.“.
Поради утврдените слабостите кои произлегуваат од недостигот на човечки ресурси, за главни стратешки определби и резултати што треба да се преземат во наредниот период се предвидуваат следните: „Постои потреба од усвојување на новиот Правилник за внатрешна организација и опис на работни места на ДКЖЈН. Треба да се зголеми бројот на државни службеници за навремено извршување на сите активности во рамките на своите надлежности за да се спречи ДКЖЈН да стане тесно грло за идните инвестиции и причина за забавување на постапките за јавни набавки. Правната заштита во јавните набавки, јавно приватните партнерства и концесиите, прашањата за работата на ДКЖЈН, бројот на членови, условите за нивно назначување, постапката за
назначување, како и правата и обврските на членовите на ДКЖЈН треба да подлежат на посебен
закон, во согласност со најдобрите практики на ЕУ.“
Како посебни резултати што треба да се постигнат се предвидуваат следните:
- зголемена транспарентност, ефикасност и ефективност на работата на ДКЖЈН;
- усогласување на прашањата од областа на правната заштита, работата на ДКЖЈН,
бројот на членовите, условите за нивно назначување, постапката за назначување,
како и правата и обврските на членовите на ДКЖЈН кои поглежат под посебни закони,
со најдобрите практики на ЕУ и - зајакнување на административите капацитети на ДКЖЈН.
Како мерки за постигнување на поставените цели и планираните резултати се предвидуваат :
- Изготвување нова интернет страна на ДКЖЈН;
- Развој на интерен информатички систем, интероперабилен со ЕСЈН;
- Зголемување на бројот на државни службеници во стручната служба;
- Подготовка на Нацрт закон за Државната комисија за жалби по јавни набавки, согласно со усогласениот план за изменување и дополнување на ЗЈН и
- Усвојување на нов Правилник за внатрешна организација и опис на работни места на ДКЖЈН.
Согласно горенаведените очекувани резултати и мерки, во наредниот временски период може да се очекува дека Државната комисија за жалби по јавни набавки како еден од основните приоритети ќе има за цел да обезбеди зајакнување на својот административен и кадровски капацитет, а кое нешто директно произлегува од тенденцијата за континуирано зголемување на обемот на употреба на правната заштита во постапките за јавни набавки во последниот временски период од 3 години. Искрено се надеваме и очекуваме дека оваа исклучително значајна институција во системот за јавни набавки, ќе ги оствари своите стратешки цели и резултати предвидени во Стратегија за унапредување на системот за јавни набавки во Република Северна Македонија за периодот 2022 – 2026 година.