Јавните набавки се особено одговорна деловна област. Лицата кои работат во оваа област, секогаш треба да имаат предвид дека располагањето со јавните средства подразбира одговорност, транспарентност и отчетност. Дополнително, во секојдневната пракса сите чинители во процесот на јавни набавки се соочуваат со најразлични предизвици и дилеми кои ја зголемуваат “грижата“ од правилно постапување. Не секогаш, една дефиниција или законска одредба, може да биде доволна за правилно (законито) постапување во процесот на јавни набавки.
Па така, во праксата често се поставува прашањето: Што претставува пазарна цена и како истата се утврдува ? Еве што е потребно да се има предвид кога станува збор за пазарна цена.
Согласно член 2 точка 34 од Законот за јавни набавки (Служебен Весник бр.24/2019) „Пазарна цена“ е цената на релевантниот пазар земајќи ги предвид предметот на набавка, развиеноста на пазарот, условите од тендерската документација како што се начинот на плаќање, рокот на испорака, количините, гарантниот рок, средствата за обезбедување и слично.
Од дефинирањето на пазарната цена, произлегуваат 4 (четири) битни детерминанти на пазарна цена и тоа:
Детерминанта 1 – „Релевантен пазар“ кој ја претставува понуда и побарувачка на стоки, услуги и работи од ист или сличен вид со предметот на набавка;
Детерминанта 2 – „Предмет на набавка“ се однесува на стоките, услугите или работите кои се побарувани од страна на договорните органи;
Детерминанта 3 – „Развиеност на пазарот“ го претставува обемот на понуда и побарувачка по предмет на набавка;
Детерминанта 4 – „Условите од тендерската документација“ сите услови кои се однесуваат на реализација на договорот/рамковна спогодба како што се: начинот на плаќање, рокот на испорака, количините, гарантниот рок, средствата за обезбедување и слично;
Конечно, пазарната цена подразбира кумулативно утврдување на сите горенаведени детерминанти и тоа: релевантен пазар, предмет на набавка, развиеност на пазарот и условите од тендерската документација. Од тука, секоја цена која ги содржи сите 4 (четири) горенаведени детерминанти, може да се смета за пазарна цена.
Од друга страна, поимот ВРЕДНОСТ, е поим со поширок опфат од поимот цена. Всушност, цената е само дел од ВРЕДНОСТА. Но, да започнеме со појаснување на терминот ЦЕНА во смисла на ЦЕНА НА ПОНУДАТА.
За ЦЕНА НА ПОНУДАТА се смета онаа вкупна финансиска вредност за која понудувачот е согласен да изврши одреден предмет на набавка. Кај делливите постапки цената на понудата се искажува за секој дел посебно.
За разлика од цената на понудата, ВРЕДНОСТА (во смисла на критериум за избор) е детерминирана како НАЈДОБАРИОТ ОДНОС ПОМЕЃУ ЦЕНАТА И КВАЛИТЕТОТ. Од тука, вредноста е всушност сооднос помеѓу цена и квалитет или искажано преку следната формула:
Вкупна финансиска вредност или ЦЕНАТА НА ПОНУДАТА (бодови) + КВАЛИТЕТ (бодови) = НАЈДОБАР ОДНОС ПОМЕЃУ ЦЕНА И КВАЛИТЕТ – ВРЕДНОСТ (бодови).
Еве еден практичен пример: Доколку договориот орган во тендерската документација предвиди критериум за избор – Најдобар однос помеѓу цената и квалитетот, во сооднос ЦЕНА 50 бода и КВАЛИТЕТ 50 бода, и притоа добие понуди со следните цени и тоа од:
ПОНУДУВАЧ 1 200.000 денари = 25 бода
ПОНУДУВАЧ 2 100.000 денари = 50 бода
Доколку хипотетички претпоставиме дека квалитетот идентично го “исполнуваат“ и ПОНУДУВАЧ 1 со 50 бода и ПОНУДУВАЧ 2 со 50 бода, тогаш ВРЕДНОСТА на понудата на ПОНУДУВАЧ 1 ќе се оцени со 75 бода, а додека вредноста на понудата на ПОНУДУВАЧ 2 ќе се оцени со 100 бода. Од тука, произлегува дека вредноста претставува “компромис“ помеѓу цената и квалитетот, односно т.н „најдобрата вредност за вложените средства.“
Конечно, од улогата на договорните органи во процесот на јавни набавки зависи колкав “компромис“ ќе биде поставен помеѓу цената и квалитетот, поточно колку истите се подготвени повеќе да платат, за достигнување на повисок квалитет од минимално бараниот .